In veel lezingen werden complexe projecten gepresenteerd: scholen, verpleeghuizen, renovaties, wijkcentra met zwembad voor de jeugd en zelfs het eerste passief-ziekenhuis in Frankfurt. En er kwamen ook de problemen langs die de ontwerpers en makers ondervonden bij de realisatie ervan. Maar als je daar door je oogharen naar kijkt zie je dat dit stuk voor stuk transitieproblemen zijn. Wat je dan ziet is dat het door passief bouwen juist makkelijker wordt. Hoe complexer het gebouw hoe meer de passiefhuis standaard zorgt dat de puzzelstukjes op zijn plek vallen. Gebouwen worden beheersbaar. Als er problemen zijn, zijn die met gemak te traceren en op te lossen. Heel anders dan bij de (nu nog) reguliere gebouwen.
Dit vatte Carl-peter Goossen heel mooi samen in zijn lezing. Hierin zette hij zijn visie neer dat passief bouwen geen doel op zich is maar juist werkt als systeemoplossing waardoor projecten worden wat ze moeten zijn: gezond, comfortabel én betaalbaar. En als je dat voor elkaar wilt krijgen biedt passief bouwen veel kansen om iedereen mee te krijgen om te gaan voor die kwaliteit. Carl-peter noemt dat de “doorwaadbare plaatsen”. Daar waar iedereen voelt dat het het beste is, ook al ga je uit je comfortzone, doe je iets wat je niet kent of waar je anderen bij nodig hebt.
Hieronder de gehele lezing van Carl-peter:
Zoek de doorwaadbare plaatsen in deze hectische economische tijden
Het stormt in de gebouwde omgeving. Er is sprake van meer structurele veranderingen. Klimaatverandering vraagt ook om deze verandering daar is iedereen wel van bewust. In plaats van sloop en nieuwbouw moeten we bestaande woningen energie neutraal transformeren. We willen zuiniger omgaan met onze natuurlijke hulpbronnen. Ook in de samenleving vindt een transitie plaats. Goed geïnformeerde burgers eisen hun plek op om hierin mee te denken.
Complexiteit kenmerkt de nieuwe context in de gebouwde omgeving. Om in die complexiteit vooruit te komen is leiderschap nodig. Passend leiderschap. Het tot stand brengen van de transitie van de gebouwde omgeving is nu eenmaal niet iets dat in eenzaamheid kan gebeuren. Er zijn veel actoren in dit complexe ontwerp en uitvoering proces zoals: architect, overheden, bouwers, installateurs en vooral niet te vergeten de eigenaren en de toekomstige gebruikers.
Het is niet makkelijk om de vraagkant goed te definiëren je hebt toekomstige gebruikers, eigenaren en de maatschappij die allen vinden hoe het moet, ieder heeft zijn vragen en eisen. Vaak zijn het tegenstrijdige eisen die gesteld worden.
Complexiteit kenmerkt de nieuwe context in de gebouwde omgeving. Om in die complexiteit vooruit te komen is leiderschap nodig. Passend leiderschap. Het tot stand brengen van de transitie van de gebouwde omgeving is nu eenmaal niet iets dat in eenzaamheid kan gebeuren. Er zijn veel actoren in dit complexe ontwerp en uitvoering proces zoals: architect, overheden, bouwers, installateurs en vooral niet te vergeten de eigenaren en de toekomstige gebruikers.
Samen niet één grote brug bouwen als oplossing voor alles maar een doorwaadbare plaats om iedereen mee te krijgen om het project te realiseren en over lange termijn weer terug te verdienen. Narekenen met de PHPP van de mogelijkheden en verzamelde data van gemonitorde projecten helpen om iedereen de ervaring en vaardigheid te geven om ervoor te gaan. Attitude is wel aanwezig in deze hectische tijden, iedereen is ervan bewust dat er structureel wat moet veranderen. Doordat iedereen in het team en ook de eigenaren en gebruikers meehelpen om de doorwaadbare plaats te vinden is de economische problematiek een bijzaak geworden.
Gestelse buurt
Om de gestelse buurt leefbaarder te maken worden de oude flats gesloopt en nieuwe duurzame sociale woningbouw teruggezet. Inspiratie hiervoor in 2018 zijn de “5 Euro wonungen” in Tirol. Is dat in Nederland mogelijk? NEE is het antwoord. Wat is dan wel mogelijk? Verwarming en koeling “flate rate” afrekenen van de verwarmingskosten a € 7,- per maand. Absoluut onmogelijk!
Toch hebben we het voor elkaar gekregen met passiefhuis methoden en ervaring en vaardigheid opdoen met hoe de huurwet in ons land werkt.
Startblock
Er is veel vraag naar kleine betaalbare woningen voor 1 a 2 personen. Vaak wordt dit opgelost met appartementen maar die mogen niet overal gebouwd worden. Eengezinswoningen zijn in Nederland onbetaalbaar geworden. De starter heeft geen mogelijkheid zicht te begeven op de woningmarkt. Industrialisering is het antwoordt, maar onvoldoende voor een zekere betaalbaarheid. Een kleine fabriek in Emmeloord die interieur bouwt begeeft zich op het pad van bouwen voor de starter die 100 k heeft en de woningbouwvereniging die sociale huurwoningen wil maken voor 2 persoonshuishouden. Startblock kan niet binnen de huidige wetgeving permanent gebouwd worden, alleen als “mobiele woning”. Door met de PHPP te kijken waar het aan schort is een doorwaadbare plaats gevonden en is het eenvoudig binnen de EPBD wetgeving tot een compromis te komen die ervoor zorgt dat de fabriek nu 6 woningen per week kan maken.
Nederland is bezig met een grote transitie en industrialiseren van de bouw is het sleutelwoord. Waar in de jaren 2018/2019/2020 het aandeel industriële bouw zo rond de 7% schommelde zette de groei in 2021 door tot een marktaandeel van 10%. Afgelopen jaar groeide het marktaandeel van industriële bouw verder tot 14%. Over het algemeen hadden de meeste aanbieders in 2022 verwacht meer woningen te realiseren (25%) dan in de praktijk daadwerkelijk lukte. De meest gehoorde reactie van de tegenvallende aantallen waren de vertragingen in de procedures. Stikstof, regelgeving en bezwaarprocedures zijn voorbeelden. Het zijn vaak de tegenstrijdige eisen gesteld door toekomstige gebruikers, eigenaren en de maatschappij die zorgen dat we geen 25% hebben gehaald want aan de productiecapaciteit ligt het over het algemeen niet. Die is in Nederland wel aanwezig.
Toenemende complexiteit
Omarm deze complexiteit en ga samen aan het werk. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Ieder partner in het team heeft zijn eigen ervaringen en vaardigheden. Kernpunt is leidinggeven aan een dergelijk systeem is het op één lijn brengen van vaak uiteenlopende opvattingen en belangen. Om dan de goede lijn te vinden, ook onder de gebruikers, vergt een ander leiderschap en aanpak. Gebruikers en de maatschappij willen geen meer keuzes, maar willen een deel uit maken van de keuzes.
Next level
De volgende stap voorziet de portiekflat niet alleen van een optopping, ook het bestaande gebouw wordt gerenoveerd. Het appartementencomplex krijgt een nieuwe, goed geïsoleerde gevel waarin ook het leidingwerk voor de installaties wordt verwerkt. Verder is sociale cohesie een belangrijke pijler van het plan. TU Delft met het consortium SUM heeft met deze next level in Wuppertal laten zien dat het kan. Deze optopping geeft direct op de begane grond ook een impuls aan de buurt met een gemeenschappelijke ruimte met winkels, een restaurant en werkplaatsen.
